Agat jest znanym i wykorzystywanym od bardzo dawna kamieniem półszlachetnym. To jeden z najpopularniejszych kamieni ozdobnych, chętnie używany do wyrobu biżuterii, amuletów, pieczęci, statuetek, kamei czy artystycznych przedmiotów użytkowych jak naczynia, misy, wazy, szkatułki, świeczniki i in.
Jego wygląd jest bardzo zróżnicowany – wyróżnia się kilkadziesiąt odmian agatu, w tym agat dendrytowy, mszysty, koronkowy, krajobrazowy, pasiasty, botswana, mglisty, a także onyks, sardonyks i agat ognisty.
Geologiczny basic
Agat jest wielobarwnym minerałem z gromady krzemianów, dwutlenkiem krzemu, przezroczystą do przeświecającej odmianą chalcedonu, który z kolei jest odmianą kwarcu. Krystalizuje w układzie trygonalnym.
Tworzy się zwykle wśród wylewnych skał magmowych, rzadziej osadowych. Odznacza się budową najczęściej koncentryczną, rzadziej warstwową, tj. wstęgową lub pasową.
Różnokolorowe, naprzemianległe pierścienie lub pasy powstają w procesach wielokrotnego wytrącania krzemionki i innych substancji z roztworu. Wypełniają w ten sposób pustki w skałach magmowych, takich jak bazalty, porfiry czy tufy, tworząc migdały, buły, geody oraz formy żyłowe.
Puste przestrzenie w skałach magmowych powstają jako pozostałość po pęcherzach wypełnionych gazami wulkanicznymi, a w skałach osadowych, jak wapień i dolomit, po skruszałych i rozłożonych szczątkach zwierząt.
Przez takie „dziury w skale” przesącza się woda z rozpuszczonymi w niej minerałami, które na przestrzeni tysięcy, a nawet milionów lat wytrącają się z wody, krystalizują i rosną od ścianek pęcherza do jego środka. Jeśli zdołają go wypełnić całkowicie, powstaje pełny kamień, np. agat pasiasty. Jeśli zaś dopływ wody i proces krystalizacji zostaną zatrzymane, powstaje geoda, czyli pusta przestrzeń wypełniona sterczącymi kryształami.
Co ciekawe, pomimo wielu badań i prób nadal nie wyjaśniono do końca mechanizmu powstawania agatów i nie zsyntetyzowano ich w warunkach laboratoryjnych.
Nazywa się tak, bo…
W czasach starożytnych był wydobywany na południu Sycylii we Włoszech. Jego nazwa pochodzi od przepływającej tam rzeki Achates (obecnie Dirillo). Taką informację podał Teofrast, uczeń i przyjaciel Arystotelesa. Z greckiego agathos znaczy dobry. Przy czym już w mitologii greckiej, w pieśniach Orfeusza występuje nazwa agat, co mogłoby potwierdzać jej bardzo stare pochodzenie.
Warto również nadmienić, że niektórzy badacze wskazują, że nazwa agat pochodzi od semickiej nazwy okolic Medyny, AlMadinah, położonej w prowincji Al-Hidżaz (Arabia Saudyjska), gdzie agat był pozyskiwany.
Gdzie występuje?
Największe na świecie złoża agatów występują na południu Brazylii oraz w Urugwaju. Pozyskiwane są tam okazy o średnicy nawet kilku metrów. Piękne agaty pochodzą również z Chin, Indii, Rosji, Mongolii, Australii, USA, Meksyku, Botswany i Niemiec.
W Polsce również występują agaty, przede wszystkim na Dolnym Śląsku, głównie w Górach i na Pogórzu Kaczawskim, w rejonach Kamiennej Góry, Wałbrzycha, Mieroszowa, Głuszycy, Nowej Rudy i Kłodzka, a także w mniejszych ilościach w okolicach Krzeszowic koło Krakowa.
Polskie agaty są znane z bogatej gamy barw i oryginalności rysunków.
Barwa
Agat występuje w wielu różnych zestawieniach barwnych.
Kolor poszczególnych pasów bywa przeważnie szary, biały, szaroniebieski, brunatny lub czarny. Nieco rzadziej występuje kolor żółty, pomarańczowy, czerwony, niebieski i zielony.
Barwa warstw agatu zależy od obecności domieszek różnych substancji. Powodują ją zwykle bardzo drobne wrostki różnych minerałów, np. hematytu, goethytu, seladonitu i innych. I tak np. tlenek manganu daje czerń, żelazo czerwień, a minerały z grupy chlorytów kolor zielony.
Tak jak zwykły chalcedon agat może być sztucznie zabarwiany na różne kolory za pomocą soli metali.
Nie ma dwóch takich samych kamieni agatu. Ze względu na jego typ budowy, rodzaj rysunku, czyli układ i kształt kolejnych warstewek, oraz rodzaj i charakter rozmieszczenia kolorów, występuje kilkadziesiąt różnych odmian agatu, a każdy jego egzemplarz jest niepowtarzalny.
Onyks
Szczególną odmianą agatu jest onyks. Charakteryzuje go występowanie naprzemianległych czarno-białych wstęg czy też pasm o różnej szerokości, ułożonych koncentrycznie lub płasko-równoległych. Należy do minerałów rzadkich.
Do wyrobu biżuterii często wykorzystywany jest onyks czarny, któremu nadaje się szlif kaboszonowy, kulisty lub płaski.
Onyks może powstawać w sposób naturalny lub w wyniku barwienia zwykłych agatów, co robiono już od czasów starożytnych.
Historycznie
Historia agatów jest nierozerwalnie związana z historią naszej cywilizacji. Ozdoby z agatów były odnajdywane już w najstarszych grobowcach z epoki kamienia.
Sumerowie wytwarzali z agatów cylindryczne paciorki, bransolety i sygnety, w Mezopotamii wykonywano z nich drobną biżuterię, amulety, talizmany, naczynia oraz pieczęcie.
Starożytni Rzymianie wyspecjalizowali się w wytwarzaniu gemm, czyli ozdobionych reliefem okrągłych lub owalnych płytek wykonywanych z kamieni szlachetnych. Doskonale się do tego nadawały pasiaste agaty i onyksy. Z jednego kolorowego materiału tworzono płaskorzeźbę, a z kolejnego tło. Wykonywano kamee portretowe, głównie z wizerunkami bogów i luminarzy.
Wzmiankę o agacie można odnaleźć nawet w biblijnej Księdze Wyjścia. Zapisana jest w niej instrukcja wykonania pektorału Aarona, czyli napierśnika, który miał być noszony przez pierwszego żydowskiego arcykapłana i jego następców. Miało się na nim znaleźć 12 najcenniejszych kamieni, w tym, obok rubinu, szmaragdu i szafiru, właśnie agat i onyks.
W okresie średniowiecza europejskim ośrodkiem wytwórstwa biżuterii agatowej było Idar Oberstein w Palatynacie w Niemczech.
Również w Polsce używano agatów, które prawie do XIX w. nazywano agatkami.
Do naszych najcenniejszych i najlepiej znanych wyrobów z agatu należą m.in. kielich Św. Wojciecha z Trzemeszna, z agatową bizantyjską czarką z IX lub X w., należący do księżniczki Theophano i jej syna cesarza Ottona III, znajdujący się obecnie w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej oraz sekretarzyk króla Jana III Sobieskiego, wystawiany w Muzeum Pałacu w Wilanowie.
Właściwości przypisywane agatom
Jakie cechy przypisują jadeitowi osoby wierzące w moc kryształów i ich lecznicze właściwości?:
Właściwości danego kamienia agatu zależą w dużej mierze od jego odmiany i koloru, choć mają pewne cechy wspólne ze względu na połączenie z energią Ziemi – pomagają w osiągnięciu wewnętrznej harmonii, równowagi emocjonalnej, intelektualnej i fizycznej, a także dodają pewności siebie, odwagi do stawiania czoła wyzwaniom, wspomagają spokój, koncentrację i zdolności analityczne, dlatego przez wielu agat nazywany jest „kamieniem biznesmenów”.
Agat mszysty (ciemnozielony z niebieskimi lub białymi inkluzjami) ma odpowiadać za stopniowy wzrost miłości, oddania, być związany z miłością tworzącą się z przyjaźni. Mówi się, że noszony jako biżuteria przywoła nową miłość lub przyczyni się do rozkwitu starej.
Przez wiele kultur uważany był za kamień ogrodnictwa i ogrodników, bo umieszczenie go na grządce lub w doniczce wydawało się wspierać wzrost i zdrowie roślin. Podobno również warto go mieć przy sobie, gdy walczymy z arkuszami kalkulacyjnymi, zwrotem podatków lub z niezgadzającymi się liczbami.
Agat drzewny (dendrytowy – zielony i biały) ma się sprawdzać w podróżach samochodem, szczególnie na szybkich i zatłoczonych drogach, a także w codziennych trasach pociągiem. Przez starożytnych Greków był zakopywany na polach w czasie siewu, aby zapewnić obfite plony. Ma wzmacniać więzy rodzinne, leczyć ból nieszczęśliwego dzieciństwa lub skutki rozwodu.
Agat z Botswany tradycyjnie używany był w afrykańskich obrzędach związanych z płodnością. Ma pomagać w znajdowaniu przyjaciół przez dzieci i nastolatków, a także miłość, gdy szukamy jej przez agencję matrymonialną lub randkę internetową. Kamień ochronny dla wszystkich pracujących z ogniem i chcących ochronić dom przed pożarem.
Agat czarny, zwłaszcza taki z białym okręgiem lub kształtem oka pośrodku, uważany był w wielu kulturach za kamień chroniący przed złym spojrzeniem, ludzką złością, a nawet uderzeniem błyskawicy czy ukąszeniem węża.
Agat ognisty lub płomienisty był w wielu kulturach poświęcony bóstwom ognia jak np. hinduska bogini Agni, tradycyjnie używany do łączenia się z żywiołami i duchami ognia. Ma zachęcać nieśmiałych dorosłych i dzieci do wypowiadania swojego zdania, które nie zostanie zignorowane czy wyśmiane oraz doświadczać pasji zarówno w życiu, jak i w miłości.
Agat mglisty sugerowany jest do noszenia przez ludzi, którzy chcą oddzielić życie zawodowe od życia prywatnego, pewniej czują się w niewielkim gronie przyjaciół, niż na dużym przyjęciu, chcą odizolować się od otaczającego ich zgiełku.
Agat pasiasty nazywany tęczą ziemi, używany był w różnych kulturach do wykonywania naczyń, które miały wspomagać trawienie i chronić tego, kto z nich jadł. Ma powstrzymywać pragnienie tego, czego pożądamy, ale nie potrzebujemy, być antidotum na nadmierny konsumpcjonizm. Uważa się również, że jest dobry dla każdego, kto ma dwie prace lub stara się wypełniać różne zobowiązania.
Biżuteria z agatem
Od wieków w różnych kulturach z agatu tworzono wartościowe ozdoby i rzeźby. W starożytności był często stosowany na Krecie, w Grecji i w Rzymie. Pospolicie wykorzystywano go w sztuce baroku.
Również dziś agat stanowi bardzo popularny materiał do wyrobu artystycznej i rękodzielniczej biżuterii. Wystarczy spojrzeć na jego piękne, różnorodne rysunki i barwy i pamiętać o ich niepowtarzalności, aby w pełni zrozumieć tę popularność.
Zwykle szlifowany jest kaboszonowo lub w formie kulek, plastrów i płytek.
Agat jest kamieniem trwałym, o dużej twardości. Bywa jednak barwiony w celu wzmocnienia jego naturalnych kolorów.
Dlatego warto zachować ostrożność przy czyszczeniu biżuterii z agatem i używać do tego letniej wody z łagodnym mydłem. Zdecydowanie unikajmy silnych detergentów, środków chemicznych i myjek ultradźwiękowych.
Warto również kolczyki, wisiorki czy bransoletki z agatem przechowywać w miękkim materiałowym woreczku lub pudełku na biżuterię. W ten sposób ochronimy je przed ewentualnymi przebarwieniami, które może wywoływać długotrwałe wystawienie na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.
Zadbajmy odpowiednio o naszą biżuterię z pięknym agatem, a będziemy mogły cieszyć się nią przez długie lata.
Zobacz produkty z aGATEM i ONYKSEM